Η χειριστικότητα εκδηλώνεται από τους ανθρώπους (και όχι μόνο!) από αρχαιοτάτων χρόνων. Ήταν και είναι εξαιρετικά σημαντικός σύμμαχος σε καταστάσεις πολέμου, επικράτησης και κατάκτησης. Εξελικτικά γνωρίζουμε ότι ακόμα και τα ζώα χρησιμοποιούν πρακτικές χειραγώγησης για να έχουν μεγαλύτερη επιτυχία στον τομέα της αναπαραγωγής, της επικράτησης στην αγέλη και της αναζήτησης τροφής. Στη σύγχρονη εποχή οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη συναισθηματική χειραγώγηση επίσης με σκοπό την κατάκτηση και την επικράτηση. Συχνά χρησιμοποιείται και για να κατακτήσουν το σύντροφό τους, αλλά και για να τον κρατήσουν στη σχέση με τους δικούς τους όρους. Ως χειριστικότητα ορίζεται ο τρόπος με τον οποίο τα άτομα προσπαθούν σκόπιμα να ασκήσουν επίδραση οποιουδήποτε είδους στους άλλους. Οι χειριστικοί άνθρωποι συνήθως εμφανίζουν αυτή τη συμπεριφορά σε όλες τους τις σημαντικές σχέσεις.
Η συναισθηματική χειραγώγηση στη σχέση
Οι μορφές της συναισθηματικής χειραγώγησης σε μία συντροφική σχέση είναι πολλές και ξεκινούν από την περίοδο της κατάκτησης του επιθυμητού ατόμου. Στην αρχή συνήθως χρησιμοποιούνται επιδέξια τεχνικές εξιδανίκευσης και υποτίμησης εναλλάξ, ώστε από τη μία το επιθυμητό άτομο να νιώθει σημαντικό για τον επίδοξο κατακτητή, από την άλλη να αισθάνεται κάπως κατώτερο ώστε να τον θαυμάζει. Όσο η σχέση προχωρά, τα μέλη της γνωρίζουν ποιες φράσεις ή πράξεις ενοχλούν, πληγώνουν ή χαροποιούν τον σύντροφό τους. Έτσι, το άτομο που χειραγωγεί τα χρησιμοποιεί αναλόγως με τα συναισθήματα που θέλει να προκαλέσει στον σύντροφό του (ενοχές, μειονεξία, χαρά κλπ). Χειριστική συμπεριφορά μπορεί να είναι και τα «μούτρα» ή η ευαλωτότητα, προκειμένου το χειριστικό άτομο να τραβήξει την προσοχή του άλλου και να πάρει αυτό που θέλει.
Ποιοι είναι αυτοί που χειραγωγούν;
Γυναίκες και άνδρες είναι εξίσου χειριστικοί ανεξάρτητα από την ηλικία τους . Οι άνθρωποι που έχουν την τάση να ασκούν συναισθηματική χειραγώγηση έχουν συνήθως χαμηλό δείκτη ειλικρίνειας και ταπεινότητας, έχουν μία τάση προς τον κυνισμό και τη ραδιουργία. Ως παιδιά πιθανότατα δεν αγαπήθηκαν για αυτό που ήταν, αλλά για αυτά που έκαναν και πρόσφεραν, δηλαδή, μόνο όταν ήταν καλά παιδιά, έφερναν καλούς βαθμούς, είχαν επιτυχίες κλπ. Κι επειδή κανένα παιδί δεν είναι τέλειο, αλλά έχει ανάγκη πάντα την αγάπη των γονιών του, μαθαίνει να την κερδίζει με «τεχνάσματα». Να κάνει τα γλυκά μάτια για να καλύψει ένα λάθος του, να λέει ψέματα, να υποτιμά τον συμμαθητή του που πήρε μεγαλύτερο βαθμό κλπ.
Κατά βάθος, λοιπόν, ένα χειριστικό άτομο δεν πιστεύει ότι αξίζει να αγαπηθεί για αυτό που πραγματικά είναι από κάποιον ίσο ενήλικο. Γι’ αυτό επιλέγει συνήθως άτομα που θεωρεί για κάποιο λόγο ευάλωτα (μικρότερα σε ηλικία, χαμηλής αυτοεκτίμησης, προσφάτως πληγωμένα κ.α.) και θεωρεί απαραίτητο να εκβιάζει τα συναισθήματά τους με διάφορα τεχνάσματα για να τα διατηρήσει. Επιπλέον, είναι και ο ίδιος πολύ επιρρεπής στο να πέσει θύμα χειρισμού, γι’ αυτό δεν είναι λίγες οι φορές που σε μία σχέση αυτός ο ρόλος αλλάζει χέρια.
Είναι παράδοξο αλλά οι χειριστικοί άνθρωποι είναι ιδιαιτέρως συμπαθείς και γοητευτικοί, γι’ αυτό τους βλέπουμε να κατακτούν υψηλόβαθμες θέσεις στη δουλειά τους και να έχουν αρκετές ερωτικές κατακτήσεις. Ωστόσο, είναι εξαιρετικά δύσκολο να είναι κανείς σε σχέση με ένα χειριστικό άτομο. Εάν είστε σε μία τέτοια σχέση, πρώτα από όλα προσπαθήστε να αναγνωρίσετε τις προσπάθειες χειρισμού, εμπιστευόμενοι κυρίως τα συναισθήματά σας. Ίσως συχνά να νιώθετε κατώτεροι, υποτιμημένοι ή ενοχικοί. Να θυμάστε ότι κανείς, πόσο μάλλον ο σύντροφός σας, δεν έχει δικαίωμα να σας το προκαλεί αυτό ό,τι και αν έχετε κάνει.
Ο ρόλος ενός συντρόφου στη ζωή μας δεν είναι να μας επικρίνει, να μας πληγώνει και να μας προκαλεί ενοχές, αλλά να μας αγαπά, να μας στηρίζει, να μας προσφέρει χαρά και ελευθερία!
Βάγια Ζιώγα
Ψυχολόγος / ΑναΨυχή