Γιατί επιλέγω συνέχεια το λάθος άνθρωπο; Γιατί οι φίλοι μου λένε ότι όλοι μου οι σύντροφοι είναι ίδιοι; Γιατί πάντα χωρίζω για τον ίδιο λόγο; Γιατί νιώθω ανασφάλεια, απόρριψη ή εγκατάλειψη συχνά στις σχέσεις μου; Τα ερωτήματα αυτά, όπως και κάθε αναπάντητο ερώτημα που αφορά στα συναισθήματά μας, βρίσκει την απάντησή του αν πάμε λίγο πίσω στο χρόνο.
Κανείς μας δεν γεννήθηκε να ξέρει πως να κάνει σχέσεις, πως να πλησιάζει έναν μελλοντικό σύντροφο, πως να φέρεται και πως να νιώθει μέσα σε μία ερωτική σχέση. Όλα αυτά τα μάθαμε σταδιακά μέσα από τις πρώτες πρώτες σχέσεις που συνάψαμε στη ζωή μας – αυτή με τους γονείς μας - και από τις εντυπώσεις που είχαμε από τη σχέση των γονιών μας (εάν υπήρχε). Έτσι μάθαμε πως είναι να σχετίζεται κανείς με έναν άλλον άνθρωπο, πως εκφράζεται η αγάπη, τι αξία έχω για τον άλλον και τι αξία έχει εκείνος για εμένα. Εάν η μαμά μας πρόσφερε απλόχερα το γάλα, το χάδι, την αγκαλιά, την καθαρή πάνα και την παρηγοριά της, καθόλη τη διάρκεια της βρεφικής και παιδικής μας ηλικίας και ταυτόχρονα αγαπούσε και εκτιμούσε και η ίδια τον εαυτό της, τότε ήμασταν τυχεροί. Μάθαμε να αγαπάμε και να φροντίζουμε τον εαυτό μας και ταυτόχρονα να προσφέρουμε την αγάπη και τη φροντίδα μας στους κοντινούς μας ανθρώπους, χωρίς να φοβόμαστε ότι θα μας εγκαταλείψουν ή οτι θα εξαρτηθούμε aπό εκείνους και θα χάσουμε τον εαυτό μας, μιας και αυτα τα άγχη (εξάρτησης και εγκατάλειψης) περιέχθηκαν επαρκώς τη στιγμή που πρωτοδημιουργήθηκαν, όταν ήμασταν βρέφη.
Δεν ήμασταν όλοι όμως το ίδιο τυχεροί. Κάποιες γυναίκες πιθανώς βασανισμένες κι οι ίδιες από τα δικά τους άγχη, δεν μπόρεσαν να περιέξουν επαρκώς αυτά των μωρών τους, τα οποία παρέμειναν, εξελίχθηκαν με τα χρόνια και εκφράζονται σήμερα στις ενήλικες σχέσεις τους. Η θεωρία της Προσκόλλησης (attachment theory) που εισήχθει από τον John Bowlby, μας έχει δώσει σημαντικές πληροφορίες για το πως η σχέση με τη μητέρα επηρεάζει τις μελλοντικές συντροφικές σχέσεις του παιδιού, αναδεικνύοντας 4 διαφορετικούς τύπους σχέσεων, ανάλογα με το άγχος και την αποφυγή που επιδεικνύει κανείς μέσα σε μία σχέση.
Οι 4 τύποι:
Ο ασφαλής τύπος ως παιδί : είναι ο «τυχερός» που αναφέραμε παραπάνω. Είχε μία ασφαλή σχέση με τη μητέρα του, η οποία κάλυπτε επαρκώς τις ανάγκες του πρακτικές και συναισθηματικές. Αρχικά του πρόσφερε την τροφή και την καθαριότητα όποτε την είχε ανάγκη, περιείχε τα άγχη του παρηγορώντας το στην αγκαλιά της και αντέχοντας το κλάμα του. Στη συνέχεια το βοήθησε να ανεξαρτητοποιηθεί και να γνωρίσει και τον υπόλοιπο κόσμο εισάγοντας το σε μικρές ματαιώσεις (πχ: μια μικρή αργοπορία στο τάισμα ή στην αγκαλιά) χωρίς να το εγκαταλείψει ποτέ. Άντεξε τις «δοκιμασίες» που της έβαζε για να επιβεβαιώσει την αγάπη της (στα 2 με 3 έτη περίπου) με αποδοχή αλλά και τα κατάλληλα όρια. Του έδειξε ότι το αγαπά κάποια που αγαπά και τον εαυτό της!
Ο ασφαλής τύπος ως ενήλικας: είναι ένας σύντροφος που αγαπά γενναιόδωρα, προσφέρει φροντίδα αλλά και βασίζεται στον άλλον. Δεν φοβάται την εγκατάλειψη,όχι γιατί δεν τη θεωρεί πιθανή, αλλά γιατί ξέρει ότι θα υπάρχει και μετά από αυτή, ακόμα και αν τον στεναχωρήσει. Δεν φοβάται την εξάρτηση γιατί γνωρίζει καλά τον εαυτό του και πιστεύει στην αξία του. Έχει συνήθως ισορροπημένες μακροχρόνιες σχέσεις που βασίζονται σε βαθιά συναισθήματα τόσο για τον σύντροφό του, όσο και για τον εαυτό του.
Ο αγχώδης τύπος ως παιδί: βίωνε μια συναισθηματική ασυνέπεια από τους φροντιστές του. Από τη μία δεν άντεχαν το κλάμα και τα άγχη του (συνεπώς αγχώνονταν πολύ κι εκείνοι και δεν κατάφερναν να το παρηγορήσουν) και από την άλλη το «έπνιγαν» στις αγκαλιές, τα φιλιά και όλων των ειδών τις παροχές για να απαλύνουν τις ενοχές τους. Το παιδί με τον καιρό έμαθε ότι είναι άξιο αγάπης μόνο υπό προυποθέσεις, όταν δηλαδή είναι ήσυχο και υπάκουο, καθώς τα άγχη και η «φασαρία» του φαίνεται να προκαλούσαν μεγάλη αναστάτωση στους γονείς. Έμαθε να το αγαπούν μόνο όταν είναι το «καλό παιδί» και όχι για αυτό που είναι ολοκληρωτικά.
Ο αγχώδης τύπος ως ενήλικας: είναι ένας σύντροφος που πλησιάζει πολύ στενά τους συντρόφους του (σε σημείο ασφυκτικό κάποιες φορές) και παράλληλα βιώνει έντονο άγχος εγκατάλειψης. Φοβάται συνεχώς ότι ο σύντροφός του θα τον παρατήσει και μπαίνει σε έναν αγώνα να το αποτρέψει με κάθε τρόπο πλησιάζοντάς τον ακόμα περισσότερο. Στην προσπάθειά του αυτή μπορεί να γίνει ζηλιάρης, ελεγκτικός, υπερβολικά εκφραστικός συναισθηματικά, κτητικός, φορτικός κ.α. Συνήθως ερωτεύεται ανθρώπους που επιβεβαιώνουν τον φόβο του, δηλαδή απόμακρους και καθόλου εκφραστικούς συναισθηματικά.
Ο αγχώδης αποφευκτικός τύπος ως παιδί: βίωνε μία ταραχώδη κατάσταση συναισθηματικά με κυρίαρχα στοιχεία την παραμέληση και την κακοποίηση (συναισθηματική, σωματική ή σεξουαλική). Τα άγχη και οι φόβοι του δεν περιέχθηκαν επαρκώς, δεν είχε την ευκαιρία να αναπτύξει την αυτοεκτίμηση του και ένιωθε ευάλωτος και απροστάτευτος. Ωστόσο, ίσως στο περιβάλλον του υπήρχε έστω ένας ενήλικας συναισθηματικά διαθέσιμος, που μπόρεσε κάπως να απαλύνει τον πόνο του και να τον αγαπήσει. Συναντάμε συχνά αυτόν τον τύπο σε οικογένειες όπου ο ένας από τους 2 γονείς είναι βίαιος.
Ο αγχώδης αποφευκτικός τύπος ως ενήλικας: είναι ένας σύντροφος που στέλνει «διπλά μηνύματα» στους συντρόφους του. Από τη μία θέλει να έρθει κοντά τους και να αγαπηθεί, από την άλλη η εγγύτητα τον φοβίζει και τον κάνει να νιώθει ευάλωτος. Δείχνει συχνά απόμακρος αλλά κυρίως λόγω φόβου ή ντροπής και όχι υπεροψίας. Χρειάζεται αρκετή προσπάθεια και χρόνος μέσα σε μία σχέση για να αρχίσει να εμπιστεύεται και να νιώθει κάποια ασφάλεια.
Ο απορριπτικός τύπος ως παιδί: βίωσε συναισθηματική παραμέληση ως παιδί, ενώ συνήθως οι βιολογικές του ανάγκες καλύπτονταν επαρκώς. Τα άγχη και οι φόβοι του δεν περιέχθηκαν, όχι όμως γιατι στεναχωρούσαν ή άγχωναν τη μητέρα, αλλά γιατί εκείνη έδειχνε αδιαφορία. Κάπως έτσι το παιδί έμαθε να μην έχει επαφή με τα συναισθήματά του και να βασίζεται μόνο στον εαυτό του. Με άλλα λόγια δεν έμαθε να σχετίζεται με άλλον παρά μόνο με τον εαυτό του. Συναντάμε συχνά αυτόν τον τύπο σε οικογένειες με πολύ αυστηρούς γονείς, που δεν πίστευαν ότι οι αγκαλιές και τα χάδια κάνουν καλό στη διαπαιδαγώγηση ή που είχαν ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες. Δεν αποκλείεται να υπάρχει παράλληλα και κάποιου είδους κακοποίηση.
Ο απορριπτικός τύπος ως ενήλικας: είναι ένας άνθρωπος που δεν δεσμεύεται συχνά – ίσως και ποτέ – σε σχέσεις. Συνηθίζει να κάνει σχέσεις της μίας βραδιάς για σεξουαλικούς και μόνο σκοπούς ή γενικά κάτι πολύ εφήμερο, μιας και δεν μπορεί να βασιστεί συναισθηματικά σε άλλον. Δείχνει να μην πιστεύει στις συναισθηματικές σχέσεις και να μην τις θέλει καν στη ζωή του. Συνήθως αφιερώνεται στην καριέρα του και είναι αρκετά επιτυχημένος επαγγελματικά. Είναι πιθανό να έχει μακροχρόνια συναναστροφή με κάποιον (ή και περισσότερους από έναν) σύντροφο αλλά αυτό βασίζεται μόνο στο σεξ. Γενικά δεν βιώνει βαθιά συναισθήματα, δεν έχει μάθει πως είναι. Για την ακρίβεια παίρνει μεγάλη απόσταση από αυτά για να μην πληγωθεί. Είναι άνθρωπος αρκετά επικριτικός, αυτάρεσκος και συχνά γοητευτικός.
Τέλος, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι:
1. Είναι πιθανό να εμφανίζουμε χαρακτηριστικά από 2 τύπους, συγγενείς μεταξύ τους ή να μην έχουμε όλα τα χαρακτηριστικά σε σημαντικό βαθμό. Αυτό εξαρτάται από το επίπεδο του άγχους και της αποφυγής που επιδεικνύουμε.
2. Συγγενείς τύποι είναι α)ο ασφαλής με τον αγχώδη και τον απορριπτικό και β) ο αγχώδης αποφευκτικός με τον αγχώδη και τον απορριπτικό.
3. Συγγενείς τύποι δεν είναι α) ο ασφαλής με τον αγχώδη αποφευκτικό και β) ο απορριπτικός με τον αγχώδη.
4. Ο αγχώδης ερωτεύεται περισσότερο τον απορριπτικό.
5. Ο αγχώδης αποφευκτικός ερωτεύεται περισσότερο τον αγχώδη και τον ασφαλή.
6. Οι ασφαλείς ερωτεύονται πιο συχνά ασφαλείς.
7. Οι απορριπτικοί λένε ότι δεν ερωτεύονται...
