Όπως τίποτα στη ζωή μας, έτσι και το άγχος, δεν εμφανίζεται ξαφνικά σε κάποια στιγμή της ενηλικίωσης. Ούτε το φέρνει μαζί της μια πιεστική κατάσταση (εκτός και αν απειλεί πραγματικά τη ζωή μας). Στην ουσία το άγχος υπάρχει μέσα μας από τη στιγμή που γεννιόμαστε και σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για το πως περνά απο το βρέφος στον ενήλικα και για το τι μπορεί να το ανακουφίσει.
Στη βρεφική ηλικία...
Ένα βρέφος με το που έρχεται στη ζωή είναι γεμάτο άγχος. Από τη ζεστασιά και τη θαλπωρή της κοιλίτσας όπου βρισκόταν, ήταν προστατευμένο από τα πάντα και δεν χρειαζόταν να κάνει τίποτα για να τραφεί και να επιβιώσει. Με τη γέννηση βγαίνει σε έναν κόσμο γεμάτο φώτα και πολλά άτομα από πάνω του, που δεν αναγνωρίζει και ταυτόχρονα νιώθει αδύναμο να επιβιώσει μόνο του και εξαρτάται από κάποιον άλλον για να το ταΐσει, να το καθαρίσει, να το παρηγορήσει... Όλα αυτά ενισχύουν το άγχος του μωρού και τότε η μητέρα (ή ο κύριος φροντιστής του μωρού) είναι εκεί για να το παρηγορήσει μέσα από τη συνεχή κάλυψη των αναγκών του, δηλαδή, το τάισμα, την καθαριότητα και την αγκαλιά.
Εκεί ξεκινά ο πολύ σημαντικός ρόλος της μαμάς. Η μοναδική σχέση μητέρας παιδιού τον πρώτο χρόνο ζωής του βρέφους είναι ό,τι πιο σημαντικό για την εξέλιξη της προσωπικότητάς του και αποτελεί προβλεπτικό παράγοντα για την ανάπτυξη διαταραχών και ψυχικών δυσκολιών στο μέλλον. Φυσικά, αυτός ο δεσμός παραμένει σημαντικός και για τα επόμενα χρόνια, αλλά το πρώτο έτος είναι καθοριστικό. Η μαμά, λοιπόν, είναι παρούσα με όλη της την αγάπη και τη δύναμη για να ταΐσει το μωρό όταν αυτό το χρειάζεται, να το αλλάξει όταν έχει λερωθεί, να το αγκαλιάσει, να το χαιδέψει και να ανακουφίσει το άγχος του. Το «να αφήσουμε το μωρό να κλάψει και λίγο για να μην καλομάθει», ειδικά τον πρώτο χρόνο ζωής, είναι τελείως λανθασμένη οδηγία.
Η μητέρα είναι αυτή που του μαθαίνει με τη φροντίδα της, ότι τα άγχη και οι φόβοι μπορούν να ανακουφιστούν, απορροφώντας και αντέχοντας τα δικά του, χωρίς να την καταστρέφουν. Και για αυτό, μετά τους 6μήνες θα δεχτεί τα πρώτα γελάκια του μωρού, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την φροντίδα που του παρείχε. Το μωρό σταδιακά εσωτερικεύει τη μητέρα ως αντικείμενο και με τη βοήθειά της συνθέτει και τον δικό του εαυτό και τη δική του προσωπικότητα. Ωστόσο, όταν κάτι δεν έχει πάει καλά και το άγχος του μωρού δεν ανακουφίζεται από τη μητέρα, είτε γιατί η μητέρα δεν είναι αρκούντως παρούσα, είτε γιατί είναι και η ίδια πολύ αγχωμένη, τότε το βρέφος δεν μαθαίνει πως είναι να ανακουφίζει το άγχος του.
Στην ενήλικη ζωή...
Ένα μωρό που η μητέρα του άντεχε και φρόντιζε τις ανάγκες και τα άγχη του θα γίνει ένας ενήλικας που αποδέχεται ότι το άγχος είναι μέρος της ζωής του, το φροντίζει όπως μπορεί και το ζει χωρίς να τον καταστρέφει.
Ένα μωρό που η μητέρα του δεν φρόντιζε επαρκώς το άγχος του (είτε γιατί δεν ήταν αρκετά παρούσα, είτε γιατί ήταν παρούσα αλλά κάπως εύθραυστη συναισθηματικά) μεγαλώνει με κενά σε αυτόν τον τομέα. Κενά που αναζητά να καλύψει μέσα από τις σχέσεις του στο παρόν αλλά δύσκολα καταφέρνει. Και συνήθως καταλήγει να επαναλαμβάνει το ίδιο μοτίβο σχέσης. Αυτό, δηλαδή, στο οποίο οι ανάγκες του δεν φροντίζονται ούτε από τον σύντροφο, ούτε από τον εαυτό του.
Μπορεί να είναι ένας άνθρωπος που δεν βρίσκει πουθενά ικανοποίηση και ανακούφιση, παρά μόνο πρόσκαιρα, και πως να τα βρει άλλωστε αν δεν έχει μάθει πως είναι...
Ενδεχομένως να μην διεκδικεί αυτό που θέλει, αφού δεν έχει μάθει πως είναι να παίρνεις αυτό που έχεις ανάγκη.
Ίσως να είναι πολύ αγχώδης και να νιώθει ότι οποιαδήποτε δυσκολία είναι ικανή να τον καταστρέψει, αφού δεν ξέρει πως είναι να βρίσκεις παρηγοριά.
Ίσως να αναζητά συνεχώς τη λύση στους άλλους αφού δεν έχει μάθει να τη βρίσκει μόνος του.
Ίσως να αποφεύγει τις πολύ στενές σχέσεις γιατί φοβάται ότι θα τον πληγώσουν, αφού η πιο στενή σχέση που είχε ποτέ, δεν ήταν ασφαλής.
Ίσως, πάλι να είναι εκείνος που νιώθει ενοχές όταν αντλεί λίγη ικανοποίηση, μιας και έχει μάθει ότι η ικανοποίησή του πληγώνει τους άλλους.
Τι μπορούμε να κάνουμε...
Κατανοώντας πως χτίζεται σταδιακά η ασφάλεια μέσα μας, καταλαβαίνουμε πως μπορούμε να την αποκτήσουμε στο σήμερα. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένας ώριμος ενήλικας μέσα μας που να αντέχει το άγχος μας, να φροντίζει για τις ανάγκες μας και να μας παρηγορεί. Με τη διαφορά ότι αυτός ο ενήλικας τώρα χρειάζεται να γίνουμε εμείς οι ίδιοι για τον εαυτό μας και όχι κάποιος γονιός ή σύντροφος. Χρειάζεται να κοιτάξουμε βαθειά μέσα στον εαυτό μας και να δούμε τι έχουμε ανάγκη. Στη συνέχεια, να κάνουμε προτεραιότητα αυτές τις ανάγκες (συναισθηματικές) και να μη διστάζουμε να τις ικανοποιούμε, καθώς αυτό δεν πρόκειται να βλάψει κανέναν. Η δική μας ηρεμία, ασφάλεια και ευχαρίστηση δεν είναι απειλητική για τους άλλους. Αντιθέτως, τους βοηθά να υπάρχουν και εκείνοι με ασφάλεια κοντά μας. Η θεραπεία μας βοηθά πολύ να ωριμάσουμε αυτό το παιδί που υπάρχει μέσα μας και, χέρι χέρι με το θεραπευτή, να το εξελίξουμε σε έναν ώριμο ενήλικα που θα μας φροντίζει καλύτερα και από μαμά.
Βάγια Ζιώγα
Ψυχολόγος - ΑναΨυχή
Comments