Ο φθόνος είναι ένα συναίσθημα που συχνά κρατάμε κρυφό. Σπάνια θα το παραδεχτούμε σε κάποιον εκτός κι αν μοιράζεται τον ίδιο φθόνο με εμάς για το ίδιο αντικείμενο. Οι περιπτώσεις στις οποίες νιώθουμε φθόνο περιλαμβάνουν συνήθως σύγκριση μεταξύ του εαυτού μας και κάποιου άλλου ανθρώπου. Αυτή η σύγκριση αποτελεί έναν τρόπο αξιολόγησης του εαυτού μας. Φθόνος σημαίνει να επιθυμούμε κάτι που έχει κάποιος άλλος κι εμείς (πιστεύουμε ότι) δεν έχουμε. Αυτό δίνει στο άλλο άτομο ένα πλεονέκτημα, μια παραπάνω δύναμη.
Θα καταλάβουμε καλύτερα την έννοια του φθόνου αν αναλογιστούμε πως δημιουργείται από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας. Ένα βρέφος αρχίζει να βιώνει το φθόνο για το στήθος της μητέρας του όταν αυτή αργεί να το ταΐσει. Το φθονεί γιατί το στήθος έχει αυτό που επιθυμεί όσο τίποτα άλλο εκείνη τη στιγμή και το γεγονός ότι δεν του το δίνει άμεσα, του προκαλεί πείνα και αυτό με τη σειρά του, του προκαλεί άγχος και θυμό. Έτσι αρχίζει να θέλει να το καταστρέψει. Γι' αυτό και είναι συχνό φαινόμενο τα μωράκια να δαγκώνουν ή να γρατζουνούν το στήθος της μητέρας. Ταυτόχρονα βέβαια, το στήθος είναι και αυτό που αγαπά και χρειάζεται ένα βρέφος περισσότερο από καθετί τους πρώτους μήνες της ζωής του.
Σε τι μας χρειάζεται ο φθόνος;
Όπως όλα τα συναισθήματα έτσι και ο φθόνος έχει δημιουργηθεί για να μας βοηθήσει σε κάτι. Εξελικτικά ο φθόνος έχει συμβάλλει στην επιβίωση του ανθρώπινου (και όχι μόνο) είδους καθώς σχετίζεται με τον ανταγωνισμό και τη σύγκριση. Έτσι δίνει το κίνητρο σε κάποιον να αποκτήσει κάτι ανώτερο που βλέπει σε κάποιον άλλον (τροφή, σπίτι, κοινωνική οργάνωση κλπ). Φυσικά αυτό μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: α) να το πάρει από αυτόν που το έχει ή β) να αναζητήσει (ή να δημιουργήσει) κάτι παρόμοιο ή και ανώτερο. Ακόμη, ο φθόνος μπορεί να οδηγήσει στο να απομακρυνθούμε από το αντικείμενο που κατέχει το πλεονέκτημα (λόγω θλίψης) ή στο να βαλθούμε να το καταστρέψουμε.
Κάτι παρόμοιο μπορούμε να πούμε ότι συμβαίνει και στη σύγχρονη κοινωνία. Αισθανόμαστε δυσαρέσκεια για την επιτυχία κάποιου άλλου και ευχόμαστε ενδόμυχα να τη χάσει ή προσπαθούμε να του την πάρουμε.
Τι μας εμποδίζει όμως να βελτιώσουμε τον εαυτό μας αντί να καταστρέψουμε τον
άλλον για να αισθανθούμε ίσοι;
Είναι η αίσθηση ότι είμαστε κατώτεροι και αυτό είναι χαρακτηριστικό του φθόνου που τον διαφοροποιεί από την ζήλια ή τον απλό θαυμασμό. Νιώθουμε κατώτεροι από το άλλο αντικείμενο και γι' αυτό θεωρούμε πιο εύκολο να το καταστρέψουμε πάρα να το φτάσουμε. Όσα δε φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια λέει πολύ σοφά ο λαός μας.
Γιατί ο φθόνος αυξάνεται σε καιρούς κρίσης;
Οι λόγοι είναι ταυτόχρονα πρακτικοί και συναισθηματικοί. Σε κρίσιμες περιόδους οι ανισότητες και οι διαφορές των ανθρώπων αναδεικνύονται όσο ποτέ. Υπάρχουν άνθρωποι που χάνουν τη δουλειά τους, την υγεία τους, τις σχέσεις τους, τους δικούς τους ανθρώπους, την περιουσία τους και την ίδια στιγμή υπάρχουν άλλοι που τα διατηρούν ή ακόμα και τα βελτιώνουν.
Ακόμη, το άγχος και η ανασφάλεια κυριαρχούν, όταν οι συνθήκες είναι ευμετάβλητες και η κανονικότητα διαταράσσεται.
Αυτές είναι και οι ιδανικές συνθήκες για να νιώσουμε φθόνο, όταν χάνουμε τις σταθερές μας και ταυτόχρονα είμαστε ανασφαλείς, τότε επιθυμούμε να καταστρέψουμε αυτόν που έχει αυτό που επιθυμούμε.
Άρα είμαστε καταδικασμένοι να φθονούμε;
Όπως είδαμε και με το παράδειγμα του βρέφους, ο φθόνος είναι ένα υπαρκτό συναίσθημα απόλυτα φυσιολογικό και δεν ωφελεί να το απαρνηθούμε. Αρχικά χρειάζεται να το αναγνωρίσουμε και να το καταλάβουμε, να δούμε τι σημαίνει για εμάς. Φθονούμε τον συνάδελφο που δουλεύει από το σπίτι ενώ εμείς όχι, φθονούμε τη φίλη μας που έχει σχέση ενώ εμείς όχι, φθονούμε τον προϊστάμενο που έχει καλύτερο μισθό ενώ εμείς είμαστε σε αναστολή εργασίας, φθονούμε όποιον είναι υγιής ενώ εμείς νοσούμε; Απαντώντας σε αυτό θα καταλάβουμε τι είναι αυτό που έχουμε ανάγκη, τι χρειαζόμαστε. Στη συνέχεια θα επικεντρωθούμε στην πίστη στον εαυτό μας, θα αναλογιστούμε ότι αυτό που στερούμαστε δεν είναι επειδή δεν το αξίζουμε ή επειδή δεν είμαστε ικανοί να το έχουμε. Στη συνέχεια θα ασχοληθούμε με το τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό, τι ελέγχουμε και τι μπορούμε να επηρεάσουμε. Η πίστη στον εαυτό μας δεν χρειάζεται να προέρχεται από όσα θα καταφέρουμε τελικά αλλά σίγουρα ενισχύεται από το πόσο θα παλέψουμε για αυτά.
Comentarios